Aan het woord: Zaandams kapitein Michiel Willems over het Panamakanaal

Van de zeeverkenners naar een cruiseschip

Kapitein Michiel Willems ontvangt mij in zijn werkkamer aan het einde van de ochtend op de zeedag, waar we langs de zuidkust van Panama varen richting Costa Rica. We zijn de dag ervoor het Panamakanaal doorgevaren en alle passagiers genieten nog volop van die dag. Michiel heeft net overleg gehad over de volgende cruise, waarin de Zaandam dezelfde route in tegenovergestelde richting zal maken, dus van San Diego naar Fort Lauderdale. “Ik moet ver genoeg vooruitkijken met Shore Excursions en de Hoteldirector om eventuele knelpunten te herkennen.”  De Zaandam vaart als kleiner schip vaak de door kapitein Willems geliefde langere routes. “We cruisen daarna twee weken in het Caribisch gebied en aansluitend een 28-daagse Amazone cruise. Midden maart ga ik dan weer naar huis.” Het kapiteinschap wordt dan overgenomen door Ane Smit, die dan 3 maanden aan het roer staat.

Opvallend genoeg was het geen familietraditie die kapitein Michiel Willems naar zee bracht, maar eerder een persoonlijke fascinatie voor boten en water. “Als 12-jarige werd ik lid van de Zeeverkenners, waar we rondom Eindhoven en naar de Biesbosch zeilden. Het was altijd mijn grote hobby en op een gegeven moment ben ik gaan informeren naar een carrière op zee”. Zijn opleiding deed hij bij de Zeevaartschool in Amsterdam waar hij vanaf zijn allereerste stage in 1993 al bij Holland America Line terecht kon én bij zijn afstuderen in 1995 direct in dienst kwam. De vloot was toen nog klein: “Ik startte op de Statendam, die toen vrij nieuw was. Daarnaast waren er de oude Noordam (1984-2004), de oude Nieuw Amsterdam (1983-2003), oude Westerdam (1988-2002) en oude Rotterdam (5, 1959-1997).”

Michiel is momenteel tien jaar kapitein en heeft de afgelopen jaren voornamelijk op de Oosterdam en Zuiderdam gevaren en daarvoor de S-klasse (zoals Maasdam en Veendam) en R-klasse (de Amsterdam, Rotterdam, Zaandam en Volendam), dus de kleinere schepen in de vloot. “Ik voel me meer thuis op deze klasse schepen dan op de nieuwste. Er is gewoon iets speciaals aan de gezelligheid aan boord.” aldus de Willems. “Als kapitein is de uitdaging om ervoor te zorgen dat de bemanning het naar zijn zin heeft, daar zijn we veel mee bezig. We zijn altijd hard aan het werk, plannen voor de bemanning leuke dingen en kijken continue vooruit. We hebben met het team vooral ook plezier in het werk.”

Terugblik op het Panamakanaal

Michiel is gestopt met tellen over hoe vaak hij door het Panamakanaal is gegaan: “Ik schat dat ik zo’n 75 keer het Panamakanaal heb doorkruist, meestal aan boord van de Zuiderdam gedurende een periode van 5 jaar.”  De Zuiderdam heeft veel gedeeltelijke doortochten gedaan. “Het ritueel begon door eerst de Gatun-sluizen te varen, vervolgens passagiers aan wal te brengen net voorbij de sluizen in de Yacht Club haven voor excursies, en daarna snel met de Zuiderdam terug door de Gatun sluizen om passagiers in Colon weer op te halen.”

Hoewel de procedure redelijk hetzelfde is gebleven, vertelt hij, zijn er qua beheer wel enkele veranderingen opgetreden. Vroeger werd het kanaal beheerd door de VS, maar nu zijn het de Panamezen die eigenaar zijn. “Ik ben nog niet door de nieuwe sluizen gegaan, want de schepen die in de ‘oude’ sluizen passen, gaan in de oude sluizen. Interessant is overigens dat de meeste Amerikaanse gasten toch de voorkeur geven aan het oude kanaal.”

Loodsen aan boord

Volgens de boeken wordt het schip overgenomen door loodsen, maar in werkelijkheid is er een uitstekende samenwerking. In totaal kwamen er 6 verschillende loodsen aan boord op het gehele traject van meer dan 80 km. Ik vraag Michiel hoe dat het communiceren met de locomotieven in zijn werk gaat, wat voor ons als passagiers een fascinerend schouwspel is. “De loodsen kennen de haven goed, terwijl wij het schip door en door kennen. De loods staat voortdurend in contact via de walkie-talkie met de locomotieven. Zij antwoorden met een bel en knipperlampje. De antwoorden van de achterste locomotieven zijn overigens niet altijd hoorbaar, maar belangrijker is dat er wordt gedaan wat de loods vraagt. Ikzelf sta aan het roer.”

Met een schetstekening van Michiel krijg ik uitleg over de zes locomotieven. “Voor, midden en achter hebben we elk 2 treintjes die het schip in het midden moeten houden en de snelheid kunnen aanpassen. De twee voorsten en twee achtersten zorgen voor stabiliteit, terwijl de middelsten de snelheid regelen, maar allemaal kunnen ze remmen.” De loods geeft hen aanwijzingen door ze te noemen bij naam: de bakboord locomotieven worden aangeduid met center locomotieven en de stuurboord locomotieven met side locomotieven. “Ze zijn ongelooflijk krachtig. We zijn overigens een relatief licht schip, vergelijkbaar met een lege bak in vergelijking met een zwaarbeladen vrachtschip. Als het moet, liggen we zó stil door de locomotieven.”

In de sluizen varen we met een snelheid van 1,5 knoop. Als Michiel wat haast heeft, gaat hij iets sneller. “Met de Zuiderdam hadden we vaak tijdsdruk. We konden toen tot maximaal 2,5 knoop, wat nog werd toegelaten door de loods en de locomotieven.“

Op het meer zelf, het Gatun meer, mag je harder varen, maar dat hangt af van het verkeer en de timing. “We moesten gisteren van loods wisselen bij Gamboa, maar waren eigenlijk wat te vroeg. Dus we moesten vrij langzaam omdat we moesten wachten op de loods, die er nog niet was.” De loodsen gaan van het ene naar het andere schip, dus heel erg vooruit lopen op het schema gaat niet.

Van de lage waterstand op het traject heeft de Zaandam weinig last gehad. Vooral vrachtschepen hebben diepgang-vereisten opgelegd gekregen en mogen niet te zwaar beladen zijn. “In 2010 moest het kanaal vanwege een te hoge waterstand zelfs enkele keren sluiten. Maar dat gebeurt slechts zelden,” aldus Michiel

Op het verlanglijstje

Op het verlanglijstje van bestemmingen staan Oceanië en Azië: “Ik heb niet veel in Azië gevaren. Dat zou erg leuk zijn, maar wel pittig vanwege de drukke zeevaart daar. Ook Nieuw-Zeeland en Australië heb ik nog nooit gedaan. Zoals het er nu uitziet, ben ik aan boord als de Zaandam begin 2026 vanaf San Diego in 3 maanden naar deze landen vaart. Dus dat zou mooi zijn!”

Wil je ook kapitein Michiel Willems ontmoeten? Hij is nog tot half maart 2024 aan boord. Wanneer de Zaandam deze zomer in Alaska vaart, komt hij weer op het schip als kapitein.